جدیدترین مطالب

نگاه امام به آزادی، فلسفی است نه صرفا فقهی
 
محسن جبارنژاد، پژوهشگر:آزادی از آن مفاهیم سهل و ممتنع است که به‌رغم بداهت آغازینش، به دشواری فراچنگ می‌آید. این مفهوم کشدار و سیال، جز با ارجاع به بنیادهای اساسی مکاتب فکری مختلف، وضوح معنایی نمی‌یابد، وگرنه به مفهومی رتوریک که صرفا به سوءتفاهمات دامن می‌زند و مناسب مجالس خطابه است تبدیل می‌شود. گفت‌وگویی را که از نظر می‌گذرانید شروعی است برای ردیابی و طرح مساله‌مند مفهوم آزادی در آرای متفکران مسلمان معاصر. سلسله‌گفت‌وگوهای آزادی در فلسفه سیاسی متفکران مسلمان معاصر را با طرح آزادی در فلسفه سیاسی امام‌خمینی(ره) شروع می‌کنیم و به‌مرور دنباله این مفهوم را در آرای سایر متفکران مسلمان پی خواهیم گرفت. نخستین گفت‌وگو از این سلسله‌گفت‌وگوها با شریف لک‌زایی، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که دست‌کم بیش از دو دهه بر مساله آزادی متمرکز است انجام شده است. در ادامه این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید.
عماد افروغ از جامعه‌شناسانی شناخته می‌شد که با توجه به طرحی که سال‌ها ذیل بحث رئالیسم انتقادی دنبال می‌کرد، معتقد بود مساله انقلاب اسلامی به علت پیچیدگی‌ای که در وقوع آن صورت گرفته با عقل سکولار و اثباتی قابل فهم نیست. به عنوان مثال افروغ تحلیل‌های معمول از انقلاب اسلامی را ناشی از نوعی عدم فهم بیان می‌کرد که باعث شده است مسائلی مثل انتظار و شهادت که در فرهنگ شیعه عامل قدرت رهایی‌بخش هستند مورد توجه قرار نگیرند. به همین‌ جهت افروغ بیان می‌کرد برای مطالعات انقلاب باید بیرون از این پارادایم‌های موجود تامل کرد؛ چرا‌که علوم اجتماعی در غرب توان فهم تغییرات بنیادی در عصر انقلاب و لحظه آن و حتی چگونگی ماندگاری آن را ندارد، به همین منظور پروژه فکری ایشان برای تکمیل این‌ ایده به دنبال ۳ مساله مهم رفته بود.

مساله اول هویت ملی ایرانیان بود، افروغ قصد داشت نشان دهد که هویت ایرانیان در طول تاریخ درگیر با نوعی دین‌داری بوده است که این عنصر با فلسفه در هم تنیده بوده است. آنچه که پارادایم مسلط خیلی به آن دقت نکرده همین هویت تاریخی است که افروغ در کتاب نقد دیدگاه‌های احمد اشرف در حال بیان این نکته است.
مساله دوم قدرت رهایی‌بخش تشیع و اسلام شیعی است. افروغ در کتاب عاشورا و رهایی به دنبال نشان دادن این مساله است که عاشورا اتفاقا از مهم‌ترین نقاط در فرهنگ‌ ایرانی است و اثراتی که در فهم جایگاه جامعه ایرانی دارد بی ارتباط با گفتمان انقلابی و انقلاب ۵۷ نیست و ارتباط ارگانیکی با آن دارد. مساله سوم‌، نقد خوانش سکولار انقلاب است. افروغ علیه دوگانه سکولاریسم و دین و اخلاق بحث می‌کند و می‌خواهد نشان دهد که انقلاب اسلامی حتما بیرون از این دوگانه سکولاریسم و دین فهم می‌شود؛ به‌این‌خاطر که دینداری و اخلاق سیاسی در تاریخ کشور ما برخلاف غرب دچار فهم اثباتی صرف نیست. تلاش افروغ در طول این سالیان بر این بوده که مطالعات انقلاب اسلامی را از سمت سوژه‌های خود باید فهم کرد و اگر منطق انقلاب را از سیره و گفتار امام(ره) مطالعه می‌کنیم باید بدانیم امام فردی فلسفی فقهی و متاثر از تراثی بوده است و از این منظر به تاثیرات فلسفه ملاصدرا بر نگاه امام و انقلاب اسلامی می‌پردازد. «فرهیختگان» برای این استاد جامعه‌شناسی خواستار رحمت و مغفرت الهی است.

روزنامه فرهیختگان، شنبه 26 فروردین 1401. 
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از مشکلات به رویه‌ها و فرایندهای حکمرانی در کشور برمی‌گردد، گفت: در راستای اصلاح این رویه‌ها و شیوه‌های حکمرانی، در گام اول، اصلاحات برای نجات اقتصاد کشور و رسیدن به یک ثبات اقتصادی بسیار اهمیت دارد و نکته دوم این است که حکمرانی باید با پاسخگویی همراه شود. 

شریف لکزایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

سال ۱۴۰۱ در حالی به پایان رسید که کشور به لحاظ سیاسی و اجتماعی چند ماه نیمه دوم سال، درگیر اغتشاشات با ریشه‌های داخلی و خارجی بود. حال آنچه با فروکش کردن و پایان این اتفاقات یکی از مطالبات اصلی مردم و از وعده‌های اصلی مسئولان است اصلاح رویه‌ها و شیوه‌های حکمرانی است و این مطالبه می‌تواند از آغاز سال جدید مدنظر جدی مسئولان قرار گیرد تا این سال شاهد حرکت و تحولی پرامید در نوع حکمرانی و رابطه میان دولت و ملت باشیم.

ایکنا در گفت‌وگویی با شریف لک زایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به آسیب‌شناسی برخی شیوه‌های حکمرانی فعلی و مهمترین نقاط نیازمند اصلاح در حکمرانی پرداخته که متن آن به شرح ذیل است:

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: کارنامه امام موسی صدر نشان می‌دهد که هم می‌خواست محرومیت را از بین ببرد و هم در جامعه متکثر فرهنگی، شیعیان را صاحب نقش و اثر کند.

به گزارش خبرگزاری اهل بيت (ع) ـ ابنا ـ دكتر شریف لکزایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی روز يكشنبه هفتم اسفند طی سخنانی در نشست «بررسی حکمرانی مردمی از دیدگاه امام موسی صدر» که در پژوهشکده شهید صدر برگزار شد، اظهار کرد: موضوع حکمرانی مردمی از دیدگاه متفکران مسلمان یک بحث جدیدی است. اگر این بحث را در اندیشه امام موسی صدر کاوش کنیم شاید با این عنوان بحثی نبینیم بنابراین آنچه طرح می‌شود استنباط از کلیات اندیشه سیاسی ایشان است. ابتدا چند مقدمه عرض کنم؛ نکته اول اینکه امام موسی صدر در باب انسان سخن می‌گوید و موضوع بحثش انسان است، نه مردم. بنابراین نوع حکمرانی که ایشان ترسیم می‌کند، انسانی خواهد بود. با این نگاه می‌توانیم دریابیم طرح ایشان برای ارتقای انسان در لبنان بوده و همه فعالیت‌های ایشان از این منظر تحلیل می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در چهارمین همایش فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی و گام دوم «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» گفت: استقلال و آزادی بعنوان ارزش و تفضل الهی است، با این نگاه انسان می‌تواند متحول شود و مسیر خودش را انتخاب کند که این انتخاب و مسیر به انقلاب اسلامی ختم شده و باید تداوم داشته باشد. 

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از اصفهان، دکتر شریف لک‌زایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در چهارمین همایش فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی و گام دوم «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» که به همت دفتر امام جمعه شاهین شهر با همکاری بسیج اساتید استان اصفهان برگزار شد، گفت: استقلال و آزادی بعنوان ارزش و تفضل الهی است که با این نگاه انسان می‌تواند متحول شود و مسیر خودش را انتخاب کند که این مسیر به انقلاب اسلامی ختم شده و باید تداوم داشته باشد. 

دکتر شریف لک‌زایی اظهار کرد: همایش سالانه‌ای که اتحاد بخش و منسجم‌ساز نیروهای دغدغه‌مند انقلاب اسلامی است در عرصه تبیین مفاهیم و مسائل اساسی و کلیدی انقلاب اسلامی در این جلسه با موضوع استقلال و آزادی است.

 وی با گرامیداشت یاد و خاطره شهدا با یادی از جناب دکتر علیرضا صدرا استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران کرد که تلاش‌هایش در توانمندسازی فلسفه‌سیاسی اسلامی قابل ارج‌گذاری و تحلیل است، گفت: دکتر صدرا گام‌های بسیار بلندی را نیز در مسیر توانمندسازی فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی هم برداشتند که تامل در باب فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی بعنوان نقطه بنیادین و اساسی برای پی‌ریزی بنیان حرکت انقلاب اسلامی هم ضروری و هم لازم است.

حرکت رو به رشد انقلاب اسلامی در سایه تقویت حرکت جهادی و اندیشه انقلابی میسر است و در برهه حساس کنونی به هیچ وجه نباید از آن غفلت کنیم.

«فکرت، رسانه اندیشه و آگاهی»؛ آنچه مسلم است و به هیچ وجه نمی‌توان آن را انکار کرد این که انقلاب اسلامی ایران از همان ابتدا یک انقلاب مردمی بوده به گونه‌ای که حضور مردم به شکل چشمگیر و بسیار مؤثری در عرصه‌های مختلف آن حائز اهمیت و الهام بخش بوده است.

در حقیقت، «مردمی‌بودن» در کنار ویژگی‌های دیگری چون ایمان به خدا و رویکرد توحیدی، ولایتمداری، استقلال‌طلبی و استکبارستیزی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین شاخصه‌های انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بحث‌های زیادی درباب حق اعتراض صورت گرفت و حتی در قانون اساسی نیز به آن توجه شد. اما در این سال‌ها توجه به مقوله اعتراض از حد رتوریک فراتر نرفته و به‌صورت عملی ما شاهد نهادینه شدن اعتراض در جامعه نیستیم. از سوی دیگر بررسی نظری مناسبی هم در طول این سال‌ها درباره امکان تحقق یک اعتراض معقول و سازوکاری برای شنیده شدن آن صورت نگرفته است. مساله زمانی مهم‌تر می‌نمایاند که در شرایط کنونی و تجربه‌های سال‌های اخیر می‌بینیم که معمولا اعتراض‌ها بعد از مدتی به خشونت و اغتشاش تبدیل می‌شود. لذا نیاز است که این موضوع به‌نوعی مورد پردازش قرار گیرد. در سال‌های اخیر معمولا اعتراضات وجه امنیتی به خود گرفته و بعد از مدتی وجه مسالمت‌آمیز اعتراض‌های مدنی کمرنگ می‌شود، در این شرایط حاکمیت نیز مجبور است امر امنیتی را ترجیح دهیم و این یکی از مساله‌های اساسی در تاریخ پساانقلاب اسلامی بوده است. در نشستی مجازی با حضور شریف لک‌زایی، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و حمید دهقانیان، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه به مساله حق اعتراض پرداختیم. در این میزگرد مجازی هر یک از مدعوین به ارائه طرح بحث خود درباره حق اعتراض پرداختند که در ادامه از نظر می‌گذرانید. 

دکتر شریف لک زایی دانشیار گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دانش آموخته حوزه و دانشگاه است. درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر، فلسفه سیاسی صدرالمتألهین، آزادی سیاسی در اندیشه آیت الله مطهری و آیت الله بهشتی و اندیشه سیاسی حضرت امام (ره) از جمله کتاب ها و آثار علمی و پژوهشی ایشان است. آنچه در ادامه می خوانید گفتگوی با ایشان در باره حضور مردم و تداوم نقش آفرینی و انتخاب گری مؤثر آنان بعنوان یک مؤلفه اصلی قدرت نظام سیاسی است که از نظر می گذرد: 

مردم و مشارکت مردمی چه نقشی در مشروعیت و قانونی بودن حکومت دارد؟

ما کشور را نمی توانیم به صورت مناسکی و فقهی صرف اداره کنیم؛

دکتر شریف لک زایی، دانشیار گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانش آموخته حوزه و دانشگاه است. آثار علمی و پژوهشی فراوانی از ایشان منتشر شده است از جمله این آثار است: درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر، فلسفه سیاسی صدرالمتألهین، آزادی و دانش، آزادی، چلچراغ حکمت، آزادی سیاسی در اندیشه آیت الله مطهری و آیت الله بهشتی، بررسی تطبیقی نظریه های ولایت فقیه، توزیع و مهار قدرت در نظریه ولایت فقیه، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه در چند موضوع و چند دفتر و...

موضوع گفت و گوی ما درباره آزادی سیاسی در منظومه فکری حضرت امام است. لطفاً در ابتدا تعریف خود را از آزادی سیاسی ارائه نمایید.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مردمی بودن واقعی، تعریف نکردن خود ذیل یک جریان و جناح سیاسی و فهم اقتضائات جایگاه ملی را از جمله عوامل مؤثر در قدرت شهید سلیمانی در ایجاد وفاق و همبستگی اجتماعی دانست و گفت: قطعا شخصیت‌هایی که چنین جایگاهی برای خود قائل هستند و خود را در یک چارچوب کلان ملی تعریف می‌کنند، می‌توانند به یک مکتب تبدیل شوند. 

شریف لک‌زایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

ایام سالگرد شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرصت مناسبی برای تبیین ویژگی‌های شخصیتی و واکاوی زوایای متعدد مکتب سلیمانی است و به نظر می‌رسد با توجه به حوادث اخیر کشور توجه به مسئله وفاق ملی در مکتب سلیمانی و تبیین نوع نگاه فرهنگی این شهید والامقام از اهمیت به سزایی برخوردار است.

به همین مناسبت ایکنا گفت‌وگویی با شریف لک‌زایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، انجام داده که متن آن به شرح ذیل است:

ایکنا ـ یک سؤال که شاید در ذهن ایجاد شود این است که چگونه یک شخصیت می‌تواند تبدیل به مکتب شود؟ به عباراتی تبدیل شخصیت به مکتب نیازمند طی چه مسیری است و چه الزاماتی دارد؟

از منظر انقلاب اسلامی باید گفت خود انقلاب اسلامی دارای ظرفیت‌هایی است که می‌تواند مکاتب مختلفی تولید کند که همه آنها ذیل انقلاب اسلامی معنا پیدا می‌کنند که نمونه بارز آن مکتب حضرت امام(ره) است که مبانی فلسفی، کلامی و فقهی مشخصی دارد که می‌توان با رجوع به متون و مباحث و آرای ایشان متوجه مشخصات و ویژگی‌های این مکتب شد.